Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske dalo je saglasnost za nastavak realizacije treće faze projekta „Jačanje kapaciteta srednjih škola i lokalnih zajednica da samostalno provode naučno utemeljene i dokazano efikasne programe prevencije nasilja bazirane na holističkom i socio-ekološkom modelu prevencije”. Institut za populaciju i razvoj realizuje projekat u saradnji sa srednjim školama iz Bijeljine i Istočnog Sarajeva, partnerskim nevladinim organizacijama (NVO Forum Teatar Istočno Sarajevo i Otaharin Bijeljina ) i Gender centrom Vlade Republike Srpske. Ovaj naučno utemeljen i holistički program prevencije nasilja je prilagođen lokalnim zajednicama i specifičnim potrebama učenika srednjih škola. U fokusu je integracija dokazano efikasnih, naučno potvrđenih i održivih rješenja, kao i zagovaranje njihove primjene u svim srednjim školama na prostoru Republike Srpske.

Prema riječima programskog lidera Instituta za populaciju i razvoj Feđe Mehmedovića u prethodne dvije godine uspostavljene su prve dvije škole izvrsnosti, a koje su uz saglasnost Ministarstva napravile značajan iskorak u jačanju vlastitih kapaciteta sa namjerom da svojim učenicima ponude programe i aktivnosti koji su prilagođeni njihovom uzrastu, koji produciraju funkcionalno znanje i vještine od kojih učenici, roditelji i zajednice imaju značajnu korist.

„Važno je naglasiti da se u školama izvrsnosti provodi jedan od 12 najboljih svjetskih edukativnih kurikuluma Program Y koji je razvio Care International Balkans. Ovaj Program se uspješno implementira u sklopu projekta Inicijativa mladića (Young Men Initiative – YMI): Promovisanje zdravijih životnih stilova i smanjenje interpersonalnog nasilja među mladima u Bosni i Hercegovini osporavanjem rodnih stereotipa III,  započetog  01. januara 2021. godine i podržanog od strane Vlade Švajcarske, Austrijske razvojne agencija, OAK fondacije i CARE Njemačka  (Više informacija: https://youngmeninitiative.net/bs/ ). Navedeni kurikulum je razvijen u saradnji sa Ministarstvom i prošao je vrlo kompleksne evaluacijske procese kako bi se analizirala učinkovitost i prikupili dokazi da je ovaj kurikulum adekvatan instrument za rad sa učenicima srednjih škola. U okviru nove faze programa, Institut u saradnji sa Gender centrom Vlade Republike Srpske i učešćem predstavnika Ministarstva u svjetodavnom odboru i upravljačkom komitetu projekta, partnerskim organizacijama i školama izvrsnosti započeli su aktivnosti razvoja kriterija izvrsnosti koji će biti jedan od instrumenata u cilju postizanja veće efikasnosti psihosocijalnih kompetencija učenika, a što je važna mjera u očuvanju zdravlja i prevenciji nasilja među mladima. U procesu razvoja kriterija, posebna pažnja posvećena je konsultaciji modela za koje postoje dokazi uspješnosti, a namjera je da se uspostavi model koji će biti predmet analize nakon provođenja programa. Ovaj program bi mogao biti važan resurs u Republici Srpskoj u provođenju socio-ekoloških programa prevencije nasilja i promocije zdravlja koji se temelje na naučnim činjenicama i dokazima uspješnosti, a s obzirom na potrebu za podizanjem kompetencija učenika i nastavnika u oblasti prevencije nasilja,” pojasnio je Mehmedović.

Kako navode iz Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske da bi se bilo koja aktivnost u školama kvalitetno realizovala, neophodno je daudruženje, fondacija, ustanova i organizacija koja želi sarađivati sa školom Ministarstvu prosvjete i kulture uz zahtjev za saglasnost dostavi i dokumentaciju koja je u skladu sa Uputstvom o načinu realizacije programa, projekata i drugih aktivnosti u školama („Službeni glasnik Republike Srpske” broj 24/19). Programi, projekti i druge aktivnosti moraju služiti ciljevima i zadacima obrazovanja i vaspitanja.

„Ministarstvo daje saglasnost za projekte koji doprinose poboljšanju uslova za realizaciju obrazovno-vaspitnog procesa, koji doprinose u ostvarivanju ciljeva i zadataka a koji su u najboljem interesu učenika, a koji su i uslov u uspostavljanju saradnje škola sa lokalnim i međunarodnim organizacijama koji realizuju aktivnosti na prostoru Republike Srpske.

Institut za populaciju i razvoj, u saradnji sa Gender centrom Vlade Republike Srpske uspješno je realizovao prve dvije faze projekta jačanje kapaciteta srednjih škola i lokalnih zajednica da samostalno provode naučno utemeljene i dokazano efikasne programe prevencije nasilja bazirane na holističkom i socio-ekološkom modelu prevencije. Treća faza ovog projekta predstavlja unaprijeđen model koji je razvijen na dobrim praksama i naučenim lekcijama prethodnih faza. Projekat je koncipiran na način da sinhronizuje preventivni rad u školi i preventivni rad u zajednici. Predviđeno da aktivnosti provode organizacije i institucije (predstavnik Ministarstva u savjetodavnom odboru) sa sjedištem u Republici Srpskoj, dok je uloga Instituta pružanje finansijske podrške, prenosekspertize i jačanje kapaciteta organizacija da samostalno provode sveobuhvatne preventivne aktivnosti.Značajni rezultati koje su postignuti kroz realizaciju prve dve faze vodeći se navedenim principima govore o našoj posvećenosti da pažljivo analiziramo projekte i programe koji su prisutni u školama i podržimo one koji će zaista dovesti do rezultata od kojih korist imaju naši učenici, nastavnici, roditelji i u konačnici jedinice lokalne samouprave u Republici Srpskoj,” navedeno je iz ove Institucije.

„Predviđeno je da Škole izvrsnosti i kapaciteti ovih školaprovode sveobuhvatne, uzrastu prilagođene i dokazano efikasne aktivnosti promocije zdravlja i prevencije nasilja. Od samog početka koordiniramo i imamo savjetodavnu ulogu koja je doprinijela da danas govorimo o prvim školama izvrsnosti u Republici Srpskoj. Predstavnik Ministarstva je učestvovao u aktivnostima koje su dovele do toga da je danas Republika Srpskabogatija za dvije škole koje mogu biti primjer drugima na koji način, integracijom naučnih dostignuća u oblasti neformalnog obrazovanja možemo dopuniti i unaprijediti obrazovni sistemte uskladiti aktivnosti sa potrebama škola. Ono što je posebno važno naglasiti je činjenica da program koji se razvija omogućava svakoj školi da prilagođava program specifičnim potrebama učenika, škole i jedinice lokalne samouprave. Ministarstvo ima savjetodavnu, stručnu i koordinirajuću ulogu. Radni sastanak eksperata koji rade na razvoju kriterijumaizvrsnosti, samo je jedna u nizu aktivnosti u okviru realizacije projekta i koje će provoditi tokomrealizacije treće faze.”

Iz Ministarstva o značaju i važnosti prevencije nasilja u školama u Republici Srpskoj i značaju Programa Y kao i njegovom doprinosu smanjenju stope nasilja u školama navode da se u srednjem obrazovanju promoviše i razvija stalno partnerstvo škole, roditelja, staratelja ili usvojilaca i sredine u kojoj žive u svim pitanjima od značaja za ostvarivanje funkcije škole i interesa i potreba učenika.

„Škola, roditelji, učenici, republički organi uprave i jedinice lokalne samouprave promovišu i sprovode programe zajedničkog i organizovanog djelovanja i saradnje u borbi protiv zlostavljanja i zloupotrebe djece i mladih, trgovine ljudima, borbi protiv droge, alkoholizma, pušenja i drugih toksikomanija, maloljetničke delinkvencije, vršnjačkog nasilja, te svih drugih pojava koje ugrožavaju zdravlje i život učenika. Škola je dužna da obezbijedi efikasne mehanizme zaštite protiv nasilja, zlostavljanja, zanemarivanja i diskriminacije i bilo koje vrste uznemiravanja u skladu sa Protokolom o postupanju u slučaju nasilja, zlostavljanja ili zanemarivanja djece. Protokol o postupanju u slučaju nasilja, zlostavljanja ili zanemarivanja djece potpisuju ministar prosvjete i kulture, ministar zdravlja i socijalne zaštite, ministar unutrašnjih poslova i ministar porodice, omladine i sporta. U srednjem obrazovanju i vaspitanju zabranjene su sve vrste nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja, kao i sve aktivnosti kojima se ugrožavaju, diskriminišu ili izdvajaju učenici, odnosno grupa učenika, po bilo kojem osnovu, u skladu sa važećim zakonima i međunarodnim konvencijama.”

„Škola je dužna da sprovodi mjere i propiše način, postupak i smjernice zaštite i bezbjednosti učenika tokom boravka u školi, kao i svih aktivnosti koje organizuje škola, u saradnji sa nadležnim organom jedinice lokalne samouprave, te da propiše periodičnu procjenu rizika od opasnosti u školskom objektu, u saradnji sa nadležnim organima iz određene oblasti. Učenici imaju pravo na zaštitu i bezbjednost u školskoj zgradi, na prilazu školi i van školskog objekta i školskog dvorišta za vrijeme ostvarivanja obrazovno-vaspitnog rada ili drugih aktivnosti koje organizuje škola. Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske osuđuje svako neprimjereno postupanje učenika, a direktori škola i obrazovno – vaspitni radnici, kao i stručne službe škola,dužni su da preduzmu sve preventivne i druge mjere za njihovo suzbijanje.

Iz ovog Ministarstva apeluju na škole da intenziviraju aktivnosti na promociji temeljnih vrijednosti, nenasilne komunikacije, saradnje, međusobne tolerancije i uvažavanja, uz obavezno uključivanje učenika i njihovih roditelja.

„Posebno važnim smatramo rad i organizaciju multisektorskih timova u školama, uspostavljenih u okviru programa Referalnog mehanizma podrške djeci u školama u Republici Srpskoj, čija je uloga da kroz sinergijsko djelovanje pruži podršku svakom djetetu u skladu sa njegovim potrebama, bez odlaganja. Kako bi se osigurala adekvatna, blagovremena i kontinuirana reakcija svih nadležnih institucija i službi, multisektorski pristup i podrška organizovani su kroz rad timova koji čine predstavnici škole – stručne službe, centara za socijalni rad, policije, domova zdravlja, te jedinica lokalne samouprave.”

„Na ovaj način vraćamo u fokus vaspitnu ulogu škole i individualizovani pristup svakom učeniku, za čim je potreba u aktuelnom vremenu sve veća, a o čemu svjedoče i neprimjerena ponašanja učenika o kojima nas škole obavještavaju. U skladu sa Uputstvom o načinu realizacije programa, projekata i drugih aktivnosti u školama („Službeni glasnik Republike Srpske”, broj: 24/19), Ministarstvo prosvjete i kulture daje saglasnost i podržava sve aktivnosti za realizaciju projekta koji se bave ovom tematikom i doprinose poboljšanju uslova za realizaciju obrazovno-vaspitnog procesa i doprinose ostvarivanju ciljeva i zadataka obrazovanja i vaspitanja.”

Ministarstvo prosvjete podržava projekte čiji koncept i namjera je podrška obrazovnim institucijama, koristeći savjete i iskustva u dosadašnjem radu s mladima kroz razne projekte, a koji su podrška nastavnicima i učenicima u boljem razmjevanju koncepta i tematike nenasilja i promocije zdravih životnih stilova.

„Ministarstvo prosvjete je dalo saglasnost za realizaciju projekta„Program Y”, čiji cilj je promovisanje novih metoda pedagoškog pristupa rada sa mladima koji promivišu razvijanje kritičkog razmšljanja mladih, kao i praktičnih vještina koje pomažu kod donošenja doluka, a čiji su ishodi zdravi životni stilovi, nenasilno ponašanje, rodna ravnopravnost i pravičnost. Realizacija programa je bila tokom časova odjeljenske zajednice, vannastavnog procesa, koje menadžment škole preporuči kao efikasan, na dobrovoljnoj osnovi. U skladu sa Akcionim planom sprovođenja reformskih procesa u oblasti predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja projekat doprinosi mjeri Podsticanje razvijanja kompetencija važnih za 21. vijek i aktivnostima vezanim za temu Zdravi životni stilovi kroz program vaspitnog rada sa odjeljenskom zajednicom.

Program Y je jedan od 12 najboljih svjetskih programa prevencije nasilja i promocije zdravlja mladih, prošao je rigorozne evaluacije koje su potvrdile da Program Y dovodi do izgradnje zdravih odnosa i osnažuje mlade da se suprotstave negativnim uticajima vršnjaka, da doprinosi smanjenju vršnjačkog nasilja, doprinosi rodnoj ravnopravnosti, doprinosi smanjenju stope mladih koji koriste psihoaktivne supstance i da doprinosi razvoju empatije prema drugima,” navode iz Ministarstva.

Dvije škole u Republici Srpskoj, i to iz Istočnog Sarajeva i Bijeljine dobile su certifikat Škola izvrsnosti a kako kažu u Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske, obje škole, Poljoprivredna i medicinska škola iz Bijeljine i Srednjoškolski centar Istočna Ilidža iz Istočnog Sarajeva, a koje su učestvovale u realizaciji prethodnih faza projekta napravile su značajan iskorak u jačanju kapaciteta nastavnika i uprave škole, a sa ciljem stvaranja preduslova za provođenje sveobuhvatnog socio-ekološkog modela prevencije.

„Posljednjih 5 godina škole su provele studije efikasnosti programa prevencije, unaprijedile i kapacitete nastavnog osoblja da provode aktivnosti jačanja zdravstvene pismenosti i psihosocijalnih kompetencija učenika, formirani su klubovi mladih u kojima učenici dodatno jačaju kompetencije i kreativne sposobnosti da budu nosioci promjena u interakciji sa svojim vršnjacima. Takođe, škole su provodile kontinuirane naučno utemeljene kampanje i radionice za učenike i roditelje, a sve to je prolazilo rigorozne evaluacije čije nalaze je uprava obe škole koristila za dodatno unapređenje vlastitih kapaciteta i kvalitete preventivnog programa. Uz podršku lokalnih i međunarodnih organizacija, obe škole su primjenjivale kriterije efikasnosti kroz svoj rad. Aktivnosti ove dvije škole usklađene su sa modelima izvrsnosti, što je bio predulsov da škole dobiju takvu ocjenu. Iskustva i rezultate ove dvije škole želimo učiniti pristupačnima i ostalim školama, a kriteriji na kojima će se raditi kroz realizaciju treće faze projekta treba da omoguće školama da postignu nivo izvrsnosti vodeći se isključivo naučnim dokazima i dokazima efikasnosti.”

Prema riječima direktorice škole JU Srednjoškolski cenatr Istočna Ilidža Branke Kovačević ova škola postala je škola izvrsnosti.

“Vidljiva je naša posvećenost školi i nastojanje daškola bude bezbjedno mjesto za sve učenike kao i naša otvorenost za saradnju sa nevladinim, lokalnim i međunarodnim, organizacijama koje su,kontinuirano od 2016. godine, u saradnji sa školom provodile programe sprečavanja svih oblika nasilja, jačale kapacitete nastavnika i učenika i vršnjačkih edukatora, koji provode kvalitetne programe prevencije nasilja i promovišu zdrave stilova života, “kazala je Kovačević.

“Ovom priznanju prethodile su značajne programske aktivnosti usmjerene na smanjenje rodnih stereotipa, unapređenje svijesti učenika o rodnoj ravnopravnosti i prevenciji nasilja koje je uprava škole, nastavno osoblje i učenici, koji su bili aktivni učesnici u izvođenju radionica, realizovali u saradnji sanevladinim organizacijama- Forum teatrom iInstitutom za populaciju i razvoj.Škola i u narednom periodunastavlja sa programskim aktivnostima jer se radi o kvalitetnom programu koji animira učenike i nastavnike da se angažuju u rješavanju problema svih oblika nasilja.”